“Een blik op Verantwoorde Mobiliteit”
Jasper de Bruin, masterstudent Technische Bestuurskunde, en Felix Marseille, masterstudent Ruimtelijke, Transport- en Milieueconomie, zijn inmiddels zo’n twee jaar lid van het Lab Verantwoorde Mobiliteit (LVM). Dit is een netwerk van masterstudenten en recent afgestudeerden uit heel Nederland die zich inzetten voor een verantwoord mobiliteitssysteem. Jasper is eindverantwoordelijk en zorgt ervoor dat iedereen zijn of haar taken uitvoert: “We zijn geen wetenschappers of adviesbureau, maar juist een platform dat de maatschappelijke discussie op gang wil brengen.” Felix is verantwoordelijk voor het opstellen van notities en nieuwsbrieven, waarin zij ook willen laten zien “dat we realistisch kunnen zijn, maar wel met onze blik op een duidelijk doel – doelgericht realisme.”
Wat is Lab Verantwoorde Mobiliteit (LVM) en wat doen jullie?
Felix: Het LVM is ontstaan in 2020, tijdens de coronacrisis. Een van onze professoren, Hans Jeekel, had toen een groep enthousiaste studenten om zich heen en hij dacht: die hebben nu vrij weinig te doen en daar moeten we wat mee. Hans Jeekel is pas op latere leeftijd hoogleraar geworden en houdt zich actief bezig met het overdragen van kennis – ook buiten de universiteit. Dus is hij masterclasses gaan geven over een aantal onderwerpen waar hij zich tijdens zijn tijd als Tweede Kamerlid, hoogleraar en bij Rijkswaterstaat in had verdiept. Uit die masterclasses ontstond het idee om samen iets te ontwikkelen en te publiceren. Zo werd het LVM geboren. De naam is bewust breed gekozen, verantwoord is breder dan duurzaam. Het gaat zowel over kansenongelijkheid en mobiliteitsarmoede – belangrijke thema’s binnen ons werk – als over de verduurzaming en de energietransitie binnen mobiliteit. We zijn bezig met drie hoofdactiviteiten binnen het lab: we publiceren notities en nieuwsbrieven, we organiseren masterclasses, en af en toe voeren we een adviestraject uit. Ook krijgen we soms een vraag van een overheidsinstantie of een private onderneming of we ons willen buigen over een specifieke vraag die ze hebben.
We zijn ongeveer met 20 mensen, hoofdzakelijk kwamen we allemaal van de Universiteit Eindhoven. Omdat iedereen later elders een masteropleiding is gaan doen, is het lab vanuit die verschillende plekken geleidelijk uitgebreid. Inmiddels zitten we verspreid over het hele land. We houden ons allemaal bezig met mobiliteit, maar ieder vanuit een andere kant. Sommigen richten zich meer op de maatschappelijke kant van het mobiliteitsdebat, anderen op de operationele, planologische of beleidsmatige aspecten. Zo beschikken we binnen het lab over een brede en diverse expertise op het gebied van mobiliteit.
Wat is jullie motivatie om bij te dragen aan LVM?
Jasper: Tijdens mijn bachelor was Hans Jeekel mijn scriptiebegeleider, en zo ben ik eigenlijk de wereld van mobiliteit een beetje ingerold. Ik zat daarvoor best wel op energie en energie-infrastructuur. Ik zag het als een mooie kans om nieuwe mensen te leren kennen en extra kennis op te doen over mobiliteit – en hopelijk via het lab ook bij te dragen aan het maatschappelijke debat hierover.
Felix: Ja, het is ook wel de intrinsieke motivatie. De intrinsieke motivatie heeft te maken met inhoudelijk debat, dat vinden we interessant. Er is ook een extrinsieke motivatie: via het LVM bouw je een groot netwerk op, wat handig is als je bijvoorbeeld een keer wat moet weten voor een scriptie of een stage. Zo ga ik binnenkort werken bij een bureau dat ik via het LVM heb leren kennen. Dat is voor mij ook een belangrijk deel van de motivatie. Een ander deel van de motivatie is dat er echt naar ons geluisterd wordt en we worden uitgenodigd voor interessante evenementen. Zo waren we afgelopen winter aanwezig bij het Mobiliteitscongres van de provincie Zuid-Holland. Het jaar daarvoor namen we deel aan het Mobiliteitsarmoede Congres van Infrastructuur en Waterstaat, waar we ook een presentatie mochten geven en een workshop organiseerden. Dat vind ik zelf altijd ontzettend leuk om te doen. Er komen veel mooie kansen voorbij, en als die aansluiten bij jouw interesses, is het erg leuk om ze op te pakken.
Wat is een thema binnen duurzame mobiliteit wat jullie aan het hart gaat? Waar schrijven jullie het liefst de hele dag input over?
Jasper: Ik heb meegewerkt aan een paar notities, net als Felix. Ik denk dat je daar wel redelijk onze interesses uit kunt halen. Zo heb ik bijvoorbeeld meegewerkt aan een notitie over de vliegindustrie in Nederland, waarin we aangeven dat daar wel wat verbeteringen mogelijk zijn. Verder houd ik mij met mijn studie vooral bezig met de energiewereld. Samen met Felix heb ik ook gekeken naar de verduurzaming van zware voertuigen in Nederland, zoals vrachtwagens, binnenvaartschepen en treinen. Daarnaast trekt logistiek mij ook erg aan.
Felix: Ik heb denk ik twee of drie onderwerpen die mij het meest interesseren. Het eerste is hoe we de ruimte in Nederland verdelen, met name de openbare ruimte. Als je naar openbare ruimte in Nederland kijkt, is een gigantische hoeveelheid ruimte, en steeds meer zo, gereserveerd voor auto’s. Daardoor ontstaat er een systeem waar je eigenlijk niet omheen kunt. Daarnaast is de prijs van auto’s in Nederland op zo’n manier gereguleerd dat ze, in feite, door de hele maatschappij gesubsidieerd worden. Dat creëert extra beweegreden om mee te gaan doen aan dat systeem. Neem bijvoorbeeld Utrecht: je moet betalen voor je parkeerplaats. Als ik dat zou doen, zou dat veel minder kosten dan wat die ruimte daadwerkelijk kost, en zou ik daar een auto moeten parkeren. Ik mag niet een stukje straat huren voor iets anders. Dit soort constructies maken het zodat mensen niet meer rond de auto heen kunnen. Ik heb mezelf dus als doel gesteld zo lang mogelijk zonder auto te leven. Maar het probleem is dat je dan wel veel voordelen mist die een auto biedt terwijl je toch indirect meebetaalt aan het systeem. Verder houd ik me veel bezig met spoor- en goederenvervoer. Mijn scriptie die ik net heb afgerond, is mijn derde scriptie met een deel dat over treinen gaat. Ik ben vooral geïnteresseerd in de verduurzaming van vervoer en de grote rol die spoorvervoer daarin kan spelen.
Is er ook een onderwerp binnen de mobiliteit waarover jullie je zorgen over maken? Bijvoorbeeld over of het wel op tijd wordt opgelost?
Jasper: Ja, de klimaatopgave vind ik sowieso erg belangrijk. Persoonlijk zie ik helaas niet veel vooruitgang, en soms zelfs stagnatie, bijvoorbeeld als je kijkt naar de verkoop van elektrische auto’s. Dat mensen in het begin veel interesse en enthousiasme ervoor hadden, neemt dat inmiddels wel af. Je ziet dat ook terug in de verkoopcijfers, en de tweedehandsmarkt voor elektrische auto’s komt maar moeizaam op gang. Volgens mij worden subsidies ook teruggedraaid, dit jaar of volgend jaar, voor de aanschaf van elektrische auto’s Als je verder kijkt naar de verduurzaming van vrachtwagens en de ontwikkeling van waterstof, is daar al veel over gepraat en zijn mooie beloftes gedaan. Maar zodra er echt iets moet gebeuren, wordt het vaak uitgesteld of afgeschaald.
Felix: Over het algemeen zijn er in de mobiliteitswereld ook successen. Zo gaat het elektrisch busvervoer in Nederland heel goed, wat je niet vaak hoort. Maar liefst 90% van de nieuw verkochte bussen is elektrisch, maar daar hoor je niet veel over. Vaak wordt er een lintje geknipt en blijft het daar eigenlijk bij, terwijl veel zaken stagneren. Dat is echt jammer om te zien. Volgens mij gaat het vaak mis in de stappen van idee naar beleid, en vooral bij het zorgen dat dit beleid daadwerkelijk werkt. Het ontbreekt vaak aan reflectie en het aanpassen van maatregelen om de doelstellingen écht te halen.
Waar is LVM nu mee bezig? Worden er nu notities opgesteld?
Felix: Over twee weken, op maandag, komt de volgende notitie uit over de prijs van automobiliteit in Nederland. Deze is geschreven door Hans en mij, met input van verschillende academici, wetenschappers en beleidsdeskundigen. Er wordt nu een prijs betaald voor een auto in Nederland, maar er zijn veel externe kosten waar geen prijs voor wordt betaald. Zoals bijvoorbeeld het effect van uitstoot van fijnstof, daar worden mensen ziek door en die ziektekosten worden gedragen door de zorgverzekering, niet door de automobilist. Hierdoor ontstaat er eigenlijk weer die impliciete maatschappelijke subsidie voor autovervoer in Nederland. We wilden eigenlijk onderzoeken of het huidige belastingsysteem rond auto’s misschien niet zou kunnen omgooien naar iets wat ervoor zou zorgen dat automobilisten in ieder geval de kosten dragen die ze daadwerkelijk maken. Je wilt dat mensen twee keer nadenken voordat ze in de auto stappen, want daar vinden de echte effecten plaats. Daardoor gaan ze ook bewuster nadenken over de aankoop van hun volgende auto, want er komt een eerlijke prijs aan te hangen. Het was een interessant puzzelwerk: wat zouden de effecten zijn en hoe zou je zo’n systeem kunnen invoeren.
Er is ook nog een andere notitie in voorbereiding, die gaat over de autoafhankelijke ruimtestructuur in Nederland. Deze wordt geschreven door twee van onze Amerikaanse LVM-leden. Eén van hen is verliefd geworden op Nederland, maar ze verbaast zich over hoe autoafhankelijk we hier nog zijn. Dat kan ze mooi vergelijken met haar situatie in de Verenigde Staten. Die verschijnt na de zomer.
Jasper: We werken ook momenteel aan een notitie en een document met programmapunten en suggesties voor de mobiliteitswereld, die wij vinden dat de politiek mee moet nemen bij de aankomende Tweede Kamerverkiezingen. Het document met de programmapunten word ook direct naar politieke partijen en de makers van partijprogramma’s gestuurd. Dat is waar we ook aan werken de komende tijd.
Wat is jullie grootste doel voor 2025?
Felix: We hebben ooit Big Fat Ugly goals voor 2024 gesteld, en daar hebben we een aantal van gehaald. Voor 2025 hebben we ons als doel gesteld om zes notities te schrijven en tien nieuwsbrieven uit te brengen. Daarnaast willen we ook een visie ontwikkelen over hoe het LVM het komende jaar verder gaat. Omdat we allemaal op plekken in ons leven zitten waar veel verandert, moeten we steeds beetje kijken: hebben we nog zin in, nog commitment om samen het LVM in de lucht te houden? En hoe pakken we dat het beste aan?
Jasper: We willen het leuk houden voor onszelf en voor elkaar. Omdat we het als vrijwilligers ernaast doen, moet het nog leuk blijven om elkaar te ontmoeten en te discussiëren over verschillende onderwerpen. Het is inderdaad de uitdaging dit jaar om nieuwe aanwas te realiseren. We zijn dus bezig met nieuwe leden te werven, vooral onder studenten. Dat is wel onze nieuwe target of richting.
Hoe kijken jullie naar de positie die de JKB inneemt in het klimaatdebat?
Jasper: Heel belangrijk, vooral ook in het afgelopen kabinet, kon ik dat wel waarderen. Veel bedrijven passen zich eigenlijk behoorlijk aan het beleid aan, en als dat minder klimaatgeoriënteerd is, vinden ze dat ook allemaal best. Dus ik vind het zelf wel prettig om te zien dat jullie wel schenen aan het trappen zijn van ‘het kan niet zo’. Het is dan ook goed dat jullie contact zoeken met politici.
Als jullie een wens mochten doen voor LVM? Wat zou dat dan zijn?
Felix: Er zijn al mooie momenten geweest waarop het LVM heeft laten zien dat mensen van onze generatie echt iets te bieden hebben, op inzicht- en kennisbasis. En dus ik zal vooral hopen dat we onszelf, en met het LVM, uitbreiden, met elkaar in gesprek gaan, veel van elkaar leren en zo effectiever worden in de posities waarin we invloed kunnen uitoefenen. Om te laten zien dat we ook realistisch kunnen zijn maar wel met onze blik op een duidelijk doel; doelgericht realisme.
Wat zou je jongeren die zich ook willen inzetten voor maatschappelijke doelen willen meegeven?
Jasper: Ik denk dat je het vooral gewoon moet doen. Bij dit soort organisaties, ook al is het politiek, jullie of wij, de drempel om in te stappen is ongeveer nul, volgens mij gewoon aanmelden en contact opnemen. De meeste mensen, vooral onze generatie, zijn maatschappelijk bewuster en zouden er veel voldoening uit halen om dit naast hun studie of werk te doen. Het is ook heel gezellig, omdat je met mensen werkt die interesse hebben in hetzelfde onderwerp. Sociaal gezien is het super leuk, en je ontmoet mensen die je normaal misschien nooit zou tegenkomen.